Baza wiedzy

Zapoznaj się z naszymi artykułami.
Może znajdziesz w nich rozwiązanie swojej sprawy.

, Dobry Adwokat Opole | Kancelaria Adwokacka w Opolu
  • 05

  • 12.2016

Jak rozliczyć konkubinat? Porady i praktyczne podejście

W dzisiejszym artykule postaram się przybliżyć Państwu zagadnienie związane z dochodzeniem zwrotu nakładów poczynionych na majątek partnera, a dokładniej – zgodnie z językiem prawniczym – konkubenta. W pierwszej kolejności wskazać należy, że konkubinat to nieformalny związek dwóch osób, pozostających w pożyciu, niepotwierdzony zawarciem związku małżeńskiego, a zatem nie znajdują tu zastosowania przepisy dotyczące rozliczeń majątkowych między małżonkami wynikające z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Jaka będzie zatem podstawa takiego roszczenia?

Do naszej kancelarii zgłosił się klient, który chciał dochodzić zwrotu analogicznych nakładów w związku z wieloletnim pozostawaniem przez niego w związku konkubenckim. W trakcie jego trwania klient czynił wielokrotnie nakłady finansowe na majątek swojej partnerki. W momencie zakończenia związku, klientowi przysługiwało roszczenie o zwrot poczynionych przez niego nakładów, ponieważ w trakcie konkubinatu majątek partnerki się powiększył.

Warto zatem przybliżyć Państwu jak wygląda procedura związana z dochodzeniem przedmiotowych roszczeń w sytuacji pozostawania w konkubinacie, a także wyjaśnić jakie trudmości procesowe mogą się z tym wiązać.

Trochę teorii

W sprawie rozliczeń byłych konkubentów mamy do czynienia z różnorodnością podstaw prawnych, gdzie rozliczenie zależy bezpośrednio od podstawy łożenia na majątek byłego partnera. Do problematyki rozliczeń odniósł się nawet Sąd Najwyższy, gdzie w wyroku z 27 czerwca 1996 r. w sprawie o sygn. III CZP 70/96 stwierdził, że: Różnorodność uwarunkowań faktycznych występujących w takich związkach oraz mała motywacja do formalizowania porozumień majątkowych między konkubentami z uwagi na ich więzi osobiste powodują, że trudno ustalić uniwersalną regułę pozwalającą określić status majątku powstałego w konkubinacie i sposób jego rozliczenia. Wybór właściwej podstawy prawnej determinowany jest konkretnym stanem faktycznym, w szczególności zaś może wynikać z podjętych przez konkubentów decyzji w sferze prawnomajątkowej”.

W związku z powyższym, konieczne jest przedstawienie najpopularniejszych podstaw prawnych będących punktem wyjścia do rozliczania się z byłym partnerem. Należy pamiętać jednak, że każdorazowo decydują przede wszystkim ustalenia pomiędzy konkubentami.

  1. Współwłasność:

Do przeprowadzenia rozliczeń pomiędzy byłymi partnerami można zastosować przepisy o współwłasności jedynie w sytuacji, gdy konkubenci nabyli jakąś rzecz i są jej współwłaścicielami i razem uzgodnili zamiar nabycia rzeczy w ramach współwłasności. Jest to o tyle istotne, że współwłasność musi być stwierdzona i wynikać z czynności, którą podjeli konkubenci, bowiem samo łożenie przez jednego partnera na rzecz drugiego nie wywołuje skutku współwłasności. Z współwłasnością mamy do czynienia, gdy konkubenci np. kupią wspólnie jakąś rzecz lub jeden z partnerów przeniesie część własności na drugiego. Wtedy do rozliczeń nakładów często wykorzystywane są przepisy zawarte w art. 226-231 kodeksu cywilnego. Jeden z partnerów bowiem jest posiadaczem samoistnym i łoży na rzecz wspólną.

Alternatywną możliwością rozliczenia przy współwłasności konkubentów jest zniesienie współwłasności na żądanie każdej ze stron.

W obu powyższych przypadkach mamy do czynienia ze stosunkowo prostym (aczkolwiek czasochłonnym) postępowaniem, gdzie konieczne będzie wykazanie wartości rzeczy oraz uzgodnienie sposobu podziału lub spłaty.

  1. Bezpodstawne wzbogacenie i świadczenie nienależne

Często jednak konkubenci, jako osoby darzące się nawzajem uczuciem, nie przywiązują wagi do sformalizowania łączących ich kwestii majątkowych. Skutkuje to brakiem odpowiednich umów dotyczących dokonywanych przysporzeń majątkowych jak np. wspomniana współwłasność, umowa darowizny, pożyczki, sprzedaży czy jakakolwiek inna.

Dopiero wtedy, przy braku innej podstawy prawnej, zastosowanie mają przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu i świadczeniu nienależnym.

Zwrot świadczeń, zgodnie z brzmieniem art. 405 kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności powinien być spełniony w naturze. Dopiero gdy nie ma możliwości zwrotu w naturze, można dochodzić zapłaty wartości. Podkreślić należy, że zwrot wartości dotyczy tylko kwoty, o jaką wzbogacił się partner, czyli powinien zostać pomniejszony o amortyzację rzeczy.

Natomiast jeżeli jeden z partnerów świadczy na rzecz majątku drugiego, aby spełnić jakiś cel (np. założyć wspólną rodzinę) czy skutek gospodarczy (np. remontować nieruchomość partnera, aby później razem z nim zamieszkać w tej nieruchomości) lub nawet wywołać stosowne zachowanie partnera (np. poprzez zakup prezentu) dochodzi wtedy do świadczeniem nienależnego, do którego bezpośrednio stosuje się przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Warto również wspomnieć o fakcie, że możliwe jest dochodzenie zwrotu wartości od partnera z tytułu wykonywanej nieodpłatnie pracy czy opieki nad jego dziećmi. Wtedy tego rodzaju “usługi” mają również podstawę w dochodzeniu roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i świadczenia nienależnego. Partner bowiem wzbogaca się o równowartość pracy wykonanej na jego rzecz czy na rzecz jego dzieci (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 9.04.2010 r. w sprawie o sygn. I Aca 222/10).

Podkreślenia wymaga, że świadczenia, które służyły do bieżącej realizacji wspólnego życia nie mogą być dochodzone za pośrednictwem przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu i świadczeniu nienależnym, albowiem cel świadczenia został zrealizowany (np. kupowanie okresowego biletu autobusowego). Podoba sytuacja ma miejsce przy świadczeniu, którego spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego (np. syn kupujący lekarstwa chorej matce).

Ostatecznie warto również wspomnieć, że w sytuacji kiedy określenie wartości świadczenia jest niemożliwe lub nader utrudnione, Sąd może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, co wynika bezpośrednio z art. 322 kodeksu postępowania cywilnego.

Podsumowując, konkubinat ma charakter faktyczny i konieczne jest ustalenie podstawy dochodzonych roszczeń, aby nie narazić się na ewentualne oddalenie powództwa.

Comments are closed.

Skip to content