Baza wiedzy

Rozpoczynając niniejsze rozważania należy wskazać, iż zarówno tematykę rozwodu jak i separacji reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Separacja formalna (tzw. rozdzielenie małżonków od stołu i łoża) jawi się na gruncie prawa rodzinnego w Polsce jako instytucją dość rzadko stosowana, albowiem większość osób rozwiązuje długotrwały kryzys w małżeństwie głównie poprzez rozwód – składając w sądzie od razu pozew o rozwód, nie poprzedzając tej czynności pozwem o separację. Statystycznie zatem niewielu małżonków decyduje się nie rozwiązywać związku małżeńskiego i spróbować przeczekać ciężkie chwile w małżeństwie w separacji orzeczonej sądownie. Z praktyki wynika, że większość Klientów kancelarii JHC Adwokaci s.c. umawiając się na spotkanie jest zdecydowana od razu na złożenie pozwu o rozwód. Najczęściej wynika to z faktu, że nie widzą już możliwości uratowania małżeństwa, choć wielu z nich traktuje rozwód jako ostateczność. Często zdarza się także, że wielu z nich pozostawało już przez dłuższy czas w separacji faktycznej z małżonkiem, a zatem orzeczenie separacji przez sąd na takim etapie kryzysu małżeńskiego nie ma dla nich znaczenia. O separacji na gruncie spraw rodzinnych mówi się często w jej znaczeniu praktycznym, tj. o separacji faktycznej, a nie formalnej (sądowej) która zachodzi, gdy małżonkowie nie mieszkają razem i aktualnie prowadzą odrębne gospodarstwa domowe. Jednak separacja formalna jest instytucją prawną uregulowaną w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym i ten artykuł ma na celu przybliżenie jej znaczenia.

Niewątpliwie jedną z podstawowych przesłanek odróżniających orzeczenie rozwodu od orzeczenia separacji jest to, iż aby w ogóle doszło do rozwodu obligatoryjnie musi nastąpić zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Rozkład pożycia jest trwały jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków, zupełny jeżeli więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Wówczas po wystąpieniu niniejszych przesłanek każda ze stron może żądać, ażeby sąd rozwiązał ich małżeństwo przez rozwód. Odmiennie jest natomiast przy separacji, przy orzeczeniu której sąd bierze pod uwagę jedynie wystąpienie przesłanki zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W związku z powyższym, sąd orzekając separację nie rozpatruje przesłanki ustania trwałego rozkładu pożycia, tak jak ma to miejsce w przypadku orzeczenia rozwodu.

Choć orzeczenie separacji wywołuje skutki takie jak przy rozwiązaniu małżeństwa przez orzeczenie rozwodu, to jednak małżonkowie, którzy pozostają w separacji nie mogą zawrzeć nowego związku małżeńskiego, gdyż formalnie ich małżeństwo nadal trwa. Ponadto, gdy podczas trwania separacji któryś z małżonków potrzebuje pomocy i jeżeli zachodzą ku temu tzw. względy słuszności, drugi z małżonków zobowiązany jest taką pomoc drugiemu małżonkowi udzielić. Wspominane względy słuszności mogą przejawiać się poprzez chorobę małżonka czy to pogorszenie jego sytuacji finansowej. Natomiast po orzeczeniu przez sąd rozwodu, taki obowiązek pomocy na byłym małżonku nie ciąży.

Niezwykle istotną sprawą jest kwesta dziedziczenia po zmarłym małżonku. Należy pamiętać, że w przypadku orzeczenia
Kolejną istotną kwestią jest powrót do nazwiska sprzed zawarcia związku małżeńskiego. Taka możliwość istnieje w przypadku orzeczenia przez sąd rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Wówczas każda ze stron, która po zawarciu związku małżeńskiego przyjęła nazwisko małżonka może poprzez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed konsulem w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku powrócić do swojego pierwotnego nazwiska. Takiej możliwości nie daje żadnemu z małżonków orzeczenie separacji.

Kolejne różnice pomiędzy rozwodem a separacją są takie, że separację można odwołać wskutek zgodnego oświadczenia małżonków, a rozwodu nie. Ponadto separację łatwiej jest uzyskać w sądzie.
Niezwykle istotne jest, że w przypadku orzeczenia separacji małżonkowie nie dziedziczą po sobie, a zatem zachodzi analogiczna sytuacja prawna jak w przypadku orzeczenia rozwodu. Z chwilą orzeczenia separacji powstaje również między małżonkami rozdzielność majątkowa, a więc ustaje małżeńska ustawowa wspólność majątkowa i od tej chwili małżonkowi nabywają majątek do majątku odrębnego, a nie wspólnego.

Podsumowując, rozwód nie jest jedynym sposobem na zakończenie kryzysu w związku, gdyż może się okazać, że w konkretnej sytuacji właściwszym i wygodniejszym sposobem będzie orzeczenie separacji. Złożenie pozwu o separację powinny rozważyć przede wszystkim osoby, które mają nadal nadzieję na uratowanie związku małżeńskiego. Należy pamiętać, że wniosek o orzeczenie separacji można w trakcie postępowania zmodyfikować i żądać orzeczenia rozwodu. Podkreślić należy przy tym, iż rozwód (w przeciwieństwie do separacji) jest rozwiązaniem definitywnym, gdyż separację można znieść w przypadku poprawy stosunków między małżonkami. Stąd też zanim podejmie się ostateczną decyzję, czy to w sprawie separacji, czy w sprawie rozwodu należy przeanalizować wynikające z tego tytułu konsekwencje faktyczne i prawne, ponieważ czasami warto przeczekać kryzys i zdecydować się na orzeczenie przez sąd separacji niż definitywne rozwiązanie małżeństwa.

Powyższy artykuł został przygotowany dla oddziału JHC Adwokaci s.c. w Nysie.