Baza wiedzy

W ostatnim czasie w życie weszło wiele zmian w Kodeksie karnym. O nowelizacji było głośno już w ubiegłym roku, gdy wiele osób i podmiotów wypowiadało się o celowości wspomnianych zmian, momentami negatywnie. Mamy tutaj do czynienia m.in. z zaostrzeniem kar w przypadku wielu przestępstw, a to zawsze wzbudza emocje i kontrowersje. W poniższym artykule przedstawimy, jakie zmiany weszły w życie 1 października br..

 

Przepisy nowelizacji likwidują karę 25 lat pozbawienia wolności i zmieniają możliwy do orzeczenia przez sąd zakres kary pozbawienia wolności – do tej pory górną granicę tej kary stanowiło 15 lat, obecnie jest to lat 30 (dolna granica pozostaje bez zmian – 1 miesiąc).

 

DOŻYWOCIE BEZ MOŻLIWOŚCI WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA

 

Nowelizacja wprowadza tzw. bezwzględne dożywocie. Oznacza to, że sąd będzie mógł orzec zakaz warunkowego zwolnienia wobec osoby skazanej na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Będzie to możliwe w następujących przypadkach, mianowicie:

• jeśli osoba skazana popełniła czyn po wcześniejszym prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na dożywotnie pozbawienie wolności albo pozbawienie wolności na co najmniej 20 lat,
• gdy charakter i okoliczności czynu oraz postępowanie i charakter sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.

 

ZAOSTRZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ WOBEC SPRAWCÓW NIEKTÓRYCH PRZESTĘPSTW

 

Wśród zmian, które można zaobserwować w najświeższej nowelizacji prawa karnego materialnego, mieszczą się również te modyfikacje prawne, które zaostrzają odpowiedzialność karną wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności seksualnej i własności.

 

Nowelizacja zaostrzy kary wobec sprawców takich czynów, jak:

• spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – od 1 października możliwa do orzeczenia kara będzie w przedziale od 3 lat do lat 20. Dolna granica nie uległa więc zmianie, ale górna została podwyższona.
• bójka i pobicie – od 1 października kara będzie mogła zostać orzeczona w przedziale od 3 miesięcy do lat 5. W przypadku tego przestępstwa podwyższono zarówno dolną (z 1 miesiąca do 3 miesięcy), jak i górną (z 3 lat do 5 lat) granicę zagrożenia karą.
• rozbój – od 1 października kara będzie mogła zostać orzeczona w przedziale od 2 do 15 lat. Podwyższono więc górną granicę z wcześniejszych 12 lat.
• zgwałcenie dziecka – obecnie za to przestępstwo będzie można orzec karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo dożywocie (wcześniej dolna granica wynosiła 3 lata).
• zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem – obecnie możliwa do orzeczenia kara za to przestępstwo mieści się w przedziale od lat 5 albo kara dożywotniego pozbawienia wolności.
• zgwałcenie z następstwem w postaci śmierci ofiary – od 8 lat pozbawienia wolności albo dożywocie.
• gwałt na kobiecie ciężarnej – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności.
• gwałt z posługiwaniem się bronią – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności.
• gwałt z nagrywaniem przebiegu czynu – od 3 do 20 lat pozbawienia wolności.
• kierowanie grupą terrorystyczną – od 3 lat pozbawienia wolności.

PODWYŻSZENIE PROGU WYKROCZENIA

Przed 1 października granica „oddzielająca” wykroczenie od przestępstwa wynosiła 500 zł. Obecnie reforma Kodeksu karnego podwyższyła tę granicę do 800 zł. Oznacza to, że od tej pory kradzież, paserstwo czy też niszczenie mienia do wysokości tej kwoty będzie jedynie wykroczeniem, a nie przestępstwem.

 

WYŻSZE GRZYWNY

Podwyższenie kar pozbawienia wolności nie jest jedyną zmianą w karalności, jaka występuje w ostatniej nowelizacji Kodeksu karnego. Akt normatywny wprowadza także wyższe grzywny. Zasadniczo, najnisza liczba stawek dziennych grzywny wynosi 10. Reforma Kodeksu karnego wprowadza jednak odstępstwo w takiej postaci, że jeżeli przestępstwo zagrożone jest zarówno grzywną, jak i karą pozbawienia wolności, to grzywnę wymierza się w wysokości nie niższej niż:

 

• 50 stawek- jeżeli czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku
• 100 stawek– jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat
• 150 stawek– jeżeli czyn jest zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.

 

OBLIGATORYJNY PRZEPADEK POJAZDU MECHANICZNEGO

W przypadku popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, sąd będzie zobowiązany orzec przepadek pojazdu. Wyjątkiem będą sytuacje, gdy zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia.

 

Co ważne – sąd może odstąpić od zastosowania tego środka karnego w szczególnych przypadkach.

 

Sąd może odstąpić od zastosowania środka karnego w szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 178a Kodeksu karnego) – „wyjątkowy przypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami” – w związku z tym to, czy sąd odstąpi od omawianego środka karnego, zależy od tego, jak daną sytuację oceni konkretny skład sędziowski.

 

Wyjątek stanowi przypadek prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości w warunkach recydywy – wówczas do przepadku pojazdu dochodzi niezależnie od stopnia stanu nietrzeźwości.

Jeżeli przepadek pojazdu byłby niemożliwy z powodu zbycia pojazdu, utraty lub zniszczenia, to wtedy sąd orzeka przepadek równowartości pojazdu. W sytuacji, w której pojazd nie stanowiłby wyłącznej własności sprawcy, orzeka się nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Zmiany te jeszcze nie weszły w życie – będzie to miało miejsce dopiero 14 marca 2024 r..

 

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA NIELETNICH

Nieletni, po ukończeniu lat 14, a przed ukończeniem 15, dopuszczą się czynu zabronionego w postaci zabójstwa typu kwalifikowanego (art. 148 § 2 lub 3), a okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają oraz zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że stosowanie środków wychowawczych lub poprawczych nie jest w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego, będą mogli odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym.

 

NOWE TYPY PRZESTĘPSTW

Reforma kodeksu karnego wprowadza nowe typy przestępstw:

• przyjęcie zlecenia zabójstwa (dodany art. 148a k.k.);
• uchylanie się od wykonania obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązki (dodany art. 244c k.k.);
• przygotowanie do zabójstwa (dodany art. 148 § 5 k.k.).

 

Fałszywe oskarżenie innej osoby o popełnienie przestępstwa

Zmiany w kodeksie karnym podnoszą sankcję za umyślne przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub przewinienia dyscyplinarnego. Sprawca podlega teraz karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (wcześniej kara była łagodniejsza – sprawca podlegał karze grzywny lub karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2).

 

Tak prezentuje się reforma prawa karnego materialnego, która ostatnio zaszła w polskim prawie. Ocena tych zmian w praktyce na ten moment nie jest możliwa – co do ich skuteczności i celowości przekonamy się tak naprawdę w ciągu następnych miesięcy i lat.

 

Jeżeli mają Państwo pytania co do omówionych przepisów karnych, które weszły ostatnio w życie lub tych, które wejdą jeszcze w przyszłym roku, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.