
20
5.2019
Odszkodowanie i zadośćuczynienie – kiedy i za co przysługują?
Adwokat Opole – JHC Adwokaci, Odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie są terminami często zamiennie stosowanymi przez osoby poszkodowane w różnego rodzaju zdarzeniach losowych. Należy jednak wiedzieć, iż z prawnego punktu widzenia są to dwie odmienne formy naprawienia szkody. Dlatego też chcąc dochodzić swoich roszczeń powypadkowych należy je od siebie odróżnić.
Odszkodowanie jest to wartość pieniężna szkody majątkowej, która to została nam wyrządzona, a dotyczy ona sfery zewnętrznej, na którą składają się szkoda rzeczywista i utracone korzyści.
Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej (art. 363 § 1 k.c.). Nie musi więc mieć ono wyłącznie formy pieniężnej.
Odszkodowanie ma bowiem na celu wyrównanie straty, która dotyczy aspektu materialnego. Zgodnie z art. 444 § 1 Ustawy kodeks cywilny (dalej k.c.) odszkodowanie obejmuje wszelkie koszty, które wynikły z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Koszty te muszą być niezbędne i celowe, co oznacza, że konieczność ich ponoszenia ma na celu doprowadzenie do poprawy stanu zdrowia, jego utrzymania lub niepogarszania się.
Zgodnie z przepisami prawa oraz orzecznictwem, do kosztów tych zalicza się m.in.:
- koszty leczenia, w tym koszty rehabilitacji,
- przyjmowanych leków,
- zabiegów operacyjnych czy opiekę szpitalną,
- opiekę osób trzecich,
- koszty zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, koszty specjalnego odżywiania, koszty dojazdu do placówek, koszty opieki medycznej, koszty związane z utratą zarobku.
Gdy poszkodowany stał się inwalidą – również środki potrzebne do przygotowania do innego zawodu.
Z kolei w sytuacji, gdy poszkodowany w wyniku wypadku lub innego zdarzenia utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej lub jeśli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on również żądać przyznania mu odpowiedniej renty.
Przepisy kodeksy cywilnego przewidują także odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej w związku ze śmiercią osoby najbliższej (art. 446 k.c.). Stanowi ono kompensatę zarówno kwestii majątkowych, takich jak utrata zarobku osoby zmarłej, jak
i kwestii niematerialnych. Odszkodowanie to ustala się na podstawie następujących kryteriów:
- rozmiaru następstw majątkowych,
- stanu zdrowia i wieku osoby dochodzącej odszkodowania,
- stosunków rodzinnych i majątkowych,
- poprzez porównanie obecnej sytuacji ze stanem w jakim ta osoba znajdowałaby się, gdyby nie doszło do śmierci osoby najbliższej.
Zadośćuczynienie natomiast jest to forma rekompensaty pieniężnej za szkody natury niemajątkowej. Ma ona na celu złagodzenie cierpień psychicznych i fizycznych, określanych jako krzywda, która pojawiła się w wyniku danego zdarzenia oraz może być jego następstwem w przyszłości (art. 445 § 1 k.c.).
Przepisy używają pojęcia zadośćuczynienia w kontekście kilku różnych zdarzeń, takich jak:
- uszkodzenie ciała i wywołanie rozstroju zdrowia (art. 445 § 1 k.c.)
- śmierć osoby najbliższej (art. 446 § 4 k.c.)
- naruszenie dóbr osobistych (art. 448 k.c.)
- pozbawienie wolności lub skłonienie za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu ( art. 445 § 2 k.c.)
Przyznana tytułem zadośćuczynienia kwota pieniężna powinna przedstawiać odczuwalnie ekonomiczną wartość dla osoby pokrzywdzonej, jednocześnie nie może być wygórowana.
Zgodnie z polskim orzecznictwem
„Wysokość należnego świadczenia z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest wynikiem ważenia różnorodnych czynników, zarówno o subiektywnym, jak i obiektywnym charakterze. Pierwsze z nich odnoszą się ściśle do osoby poszkodowanego – mówiąc najogólniej w przypadku uszkodzenia ciała należą do nich charakter i okoliczności samego zdarzenia, rodzaj i charakter doznanej krzywdy, czas i przebieg leczenia, a także skutki zdarzenia dla poszkodowanego, zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. Z drugiej jednak strony, ustalając wysokość świadczenia, nie można abstrahować od jego funkcji – jest nią między innymi zapewnienie godziwej rekompensaty, ale nie wzbogacenia poszkodowanego, a także kryterium obiektywnego w postaci przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa.” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 stycznia 2019 r., sygn. akt V ACa 757/17).
https://www.saos.org.pl/search?courtCriteria.courtType=COMMON&courtCriteria.ccCourtId=89
W związku z powyższym, wycena cierpień psychicznych i fizycznych na wartość pieniężną nie jest prosta. W przypadku zadośćuczynienia za krzywdę związaną z uszkodzenie ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia należy brać pod uwagę stopień i charakter uszczerbku na zdrowiu, rozmiar cierpień fizycznych i psychicznych oraz czas ich trwania, nieodwracalność następstw wypadku, konieczność pomocy ze strony osób trzecich, szanse na przyszłość.