09
6.2022
Co powinieneś wiedzieć o prowadzeniu pojazdu w stanie po spożyciu alkoholu?
Wstęp
Jednym z najczęściej popełnianych przestępstw jest prowadzenie pojazdu w stanie po spożyciu alkoholu lub nietrzeźwość, co stanowi jedną z podstawowych przyczyn wypadków w ruchu drogowym, w których zostają ranni lub giną inni użytkownicy drogi. Nie ulega wątpliwości, iż przestępstwa komunikacyjne popełnione zwłaszcza w stanie nietrzeźwości stanowią poważne zagrożenie społeczne. Tym samym ustawodawca, chcąc przeciwdziałać temu zjawisku coraz bardziej zaostrza sankcje dla kierowców jadących ,,na podwójnym gazie”. Przykładowe kary to: kara grzywny, świadczenia pieniężne, ograniczenie wolności czy nawet pozbawienie wolności z obowiązkowym zakazem prowadzenia pojazdów.
Wykroczenie a przestępstwo – kiedy i jaka jest różnica?
Aby móc charakteryzować wykroczenie oraz przestępstwo w kontekście prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu należy przytoczyć szeroko rozumianą definicję samego prowadzenia pojazdu, co zgodnie z art. 2 pkt 31 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym oznacza, że pojazdem jest środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane. Można zauważyć, że ww. pojęcie obejmujące nie tylko pojazdy silnikowe (samochody, motocykle, motorowery), ale również te poruszane siłą mięśni (rower). Mając powyższe na uwadze, prowadzenie pojazdu należy rozumieć jako wykonywanie czynności związanych bezpośrednio z ruchem pojazdu, takich jak uruchomienie pojazdu, kierowanie nim, hamowanie, włączanie świateł.
Prowadzenie pojazdu po alkoholu może być wykroczeniem lub przestępstwem. Różnica między tymi dwoma instytucjami polega na tym, że za wykroczenie przewidziane są znacznie mniej dotkliwe konsekwencje karne niż w przypadku przestępstwa. Podstawowym wyznacznikiem odróżniającym wykroczenie od przestępstwa jest stwierdzona ilość alkoholu u prowadzącego pojazd, który zgodnie z art. 46 ust. 2 i 3 Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przedstawia się następująco:
Stan po użyciu alkoholu:
- stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Stan nietrzeźwości:
- stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
- obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3
Mając powyższe na uwadze, zgodnie z art. 178a Kodeksu karnego kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca czynu był już wcześniej prawomocnie skazany za spowodowanie katastrofy, sprowadzenie niebezpieczeństwa katastrofy lub spowodowanie wypadku w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, kara pozbawienia wolności może być wyższa i wynosić od 3 miesięcy do lat 5.
Kolejno, zgodnie z art. 87 Kodeksu wykroczeń kto prowadzi pojazd, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, podlega karze aresztu albo grzywny, a także może zostać wobec niego orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów.
Mając powyższe na uwadze, stwierdzenie u kierującego obecność alkoholu powyżej 0,5 promila lub ponad 0,25 mg/l oznacza popełnienie przez niego przestępstwa, jakim jest jazda w stanie nietrzeźwości. Natomiast stwierdzenie alkoholu u kierującego na poziomie 0,5 promila lub 0,25 mg/l i mniej (ale nie mniej niż 0,2 promila i 0,1 mg/l), uznaje się za popełnienie przez niego wykroczenie, jakim jest jazda po użyciu alkoholu.
Rodzaje kar za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu
Podstawowym kryterium orzekania kary w ramach prewencji indywidualnej, czyli zapobieżeniu ponownemu popełnieniu czynu przez pijanego kierowcę, jest przede wszystkim osobowość sprawcy, a w szczególności stopień jego zawinienia, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie po jego popełnieniu a także relacja między charakterem popełnionego przez niego czynu a potrzebami w zakresie świadomości prawnej społeczeństwa.
Niemniej jednak, jeśli jednak dojdzie do spowodowania wypadku przez kierowcę pod wpływem alkoholu, należy ponieść karę adekwatną do popełnionego czynu.
Zgodnie z art. 178 Kodeksu karnego, jeśli wypadek jest skutkiem prowadzenia pojazdu przez osobę nietrzeźwą, należy zastosować zaostrzenie kary: skazując sprawcę, który spowodował wypadek, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, sąd orzeka karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę, a w przypadku spowodowania śmierci innej osoby albo ciężkiego uszczerbku na jej zdrowiu – w wysokości nie niższej niż 2 lata, do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę.
Kolejno, zgodnie z art. 179 kk przewiduje karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 dla osoby, która – wbrew ciążącemu na niej szczególnemu obowiązkowi – dopuszcza do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości lub będącą pod wpływem środka odurzającego.
Sankcje za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu przewiduje również art. 96 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym właściciel, posiadacz, użytkownik lub prowadzący pojazd, który na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu dopuszcza do prowadzenia pojazdu osobę znajdującą się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, podlega karze grzywny. Tej samej karze podlega dyspozytor pojazdu lub osoba, do której obowiązków należą jego czynności, a jeżeli takiej osoby nie wyznaczono – kierownik jednostki dysponującej pojazdem.
W odniesieniu do kary grzywny z art. 24 Kodeksu wykroczeń, wymierza się ją w wysokości od 20 do 5000 złotych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Wymierzając grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
Kolejno, karę ograniczenia wolności – jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej – orzeka się na czas minimum miesiąca, a na maksymalnie 2 lata, która związana jest obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym; potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.
Zgodnie z art. art. 34 i art. 35 Kodeksu karnego, omawiany obowiązek i potrącenie, można orzec łącznie lub osobno. Na skazanym spoczywa zobowiązanie do niezmieniania stałego pobytu bez zgody sądu oraz obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Następnie, zgodnie z art. 37 Kodeksu karnego, kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat i wymierza się ją w miesiącach i latach.
Karę aresztu zasądza się na najkrócej 5, a najdłużej 30 dni (art. 19 Kodeksu wykroczeń), wówczas ukaranego umieszcza się w odpowiednim zakładzie karnym na okres wskazany w wyroku.
Natomiast zakaz prowadzenia pojazdów, zgodnie z art. 29 Kodeksu wykroczeń:
1. Zakaz prowadzenia pojazdów wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
§ 2. Orzekając zakaz prowadzenia pojazdów określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy.
§ 3. Zakaz, o którym mowa w § 1, obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia.
§ 4. Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu.
Badanie stężenia alkoholu we krwi ma wpływ rodzaj zasądzonej kary
W pierwszej kolejności, jeśli funkcjonariusze policji nabiorą wątpliwości co do trzeźwości danego kierowcy, po jego zatrzymaniu dokonają pomiaru stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu za pomocą tzw. analizatora wydechu – czyli tzw. alkomatu.
Z tego względu, że istnieją różne rodzaje takich urządzeń, których sposób działania m.in. ze względu na cenę może być różny, istnieje ryzyko, że precyzja pomiaru może być nieadekwatna do faktycznego stężenia alkoholu we krwi. Tym samym, od „alkomatów policyjnych” wymaga się odpowiedniego skalibrowania i precyzyjności, aby prezentowana przez nich wartość miała charakter dowodowy. Co więcej, obsługujący alkomaty funkcjonariusze policyjni powinni także móc wykazać się certyfikatem poświadczającym ich przeszkolenie i uprawnienia w tym zakresie.
Co do błędu pomiarowego, który ma prawo wystąpić w alkomacie, należy przywołać wartość co najwyżej 0,02 mg/dm3 dla stężeń poniżej 0,4 mg/dm3. Zgodnie z doświadczeniem naszych karnistów wiemy, że przeprowadzający badanie alkomatem nie zawsze dochowują należytej staranności w ich wykonaniu. Związane jest to m.in. ze zbyt krótkim czasem po spożyciu napoju czy posiłku przez kierującego, bowiem płyny i jedzenie (w tym także alkohol) zalegające w jamie ustnej mogą zaburzyć wynik pomiaru, tym samym co do zasady, ostatni posiłek/płyn powinien zostać spożyty się minimum 15 przed badaniem. Co do alkoholu, należy mieć na uwadze jego jakąkolwiek postać tzn. także odświeżacze do ust, nadziewane słodycze itp. Pomiarów nie powinno dokonywać się też przez 30 minut od wystąpienia wymiotów, ani przez 5 minut od palenia tytoniu przez badanego. Mając powyższe na uwadze, bardzo ważne jest odczekanie odpowiedniego czasu, aby badanie dało wymierny wynik, co jest częstym błędem przeprowadzających pomiar.
Natomiast, jeśli zatrzymany przez funkcjonariuszy policji kierujący pojazdem ma wątpliwości co do jakości przeprowadzonego badania, ma możliwość żądania przeprowadzenia badania krwi w laboratorium, co w przypadku podniesionej temperatury ciała jest zasadnym rozwiązaniem. Podwyższona temperatura ciała powoduje, że alkohol szybciej paruje w płucach, a zatem jego stężenie jest wyższe w wydychanym powietrzu.
Mając powyższe na uwadze, uwidacznia się konieczność prawidłowego przeprowadzenia badania alkomatem, bowiem jego nieprawidłowa wartość, która mogła zostać niewspółmiernie zawyżona może skutkować orzeczeniem wobec kierującego pojazdem sankcji, którym nie powinien podlegać. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, kiedy kierujący pojazdem został uznany winnym popełnieniem przestępstwa z art. 178a Kodeksu karnego, a wystarczyłoby orzeczenie zaledwie wykroczenia z art. 97 Kodeksu wykroczeń, którego uciążliwość jest zdecydowanie mniejsza. Co więcej, przepisy prawa dają możliwość złagodzenia sankcji, a czasem nawet ich uniknięcia. Szczególnie istotne są instytucje warunkowego umorzenia postępowania, które pozwala na uniknięcie kary i wpisu do rejestru karnego, a czasem nawet na uniknięcie zakazu prowadzenia pojazdów. Kolejno, jeśli została wymierzona kara pozbawienia wolności istnieje możliwość jej warunkowego zawieszenia, a w przypadku wymierzenia zakazu prowadzenia pojazdów istnieje możliwość uznania go za wykonany lub jego skrócenia poprzez np. tzw. ,,blokadę alkoholową’’.
Mając powyższe na uwadze, pomoc doświadczonego adwokata czy radcy prawnego może być nieoceniona w sytuacji wątpliwości co do prawidłowości przeprowadzenia badania alkomatem czy do nawet nadużywanych prewencyjnych zatrzymań przez funkcjonariuszy policji w kontekście potencjalnie nietrzeźwych kierowców.
Artykuł opracowała Monika Mielnik.