Baza wiedzy

Kiedy dziedziczy małoletni…

Sprawy spadkowe są sprawami popularnymi na wokandzie sądowej i w związku z tym są nam – adwokatom – często zlecane. Sprawy spadkowe bywają różne – łatwiejsze i trudniejsze do przeprowadzenia tak, by zakończenie nas satysfakcjonowało. Jeśli sprawa ogranicza się do prostego postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wiele osób poradzi sobie z nią samemu – bez konieczności pomocy pełnomocnika profesjonalnego. Czasami jednak sprawy spadkowe bywają skomplikowane, w szczególności jeśli musimy następnie spadek podzielić, a spadkobiercy nie są co do tego podziału zgodni. Szczegółowo o dziale spadku jednak kiedy indziej – dzisiaj poruszymy tematykę dziedziczenia przez małoletniego, która również wymaga wiedzy i doświadczenia na sali sądowej.

Zgodnie z ogólną zasadą, od momentu śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku), każdy spadkobierca może w ciągu 6 miesięcy (wg stanu prawnego na 30 listopada 2014 r. – może się on w najbliższym czasie zmienić) przyjąć spadek wprost, przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza, bądź odrzucić. W razie niezłożenia żadnego oświadczenia przez spadkodawcę w terminie 6 miesięcy uznaje się, że przyjął on spadek wprost – tzn. ze wszelkimi aktywami i długami zmarłego. Zasada ta nie dotyczy jednak małoletnich. W ich przypadku przy braku złożenia oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku uznaje się, że małoletni przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że odpowiada za długi zmarłego tylko do wysokości spadku.

W sytuacji dziedziczenia przez małoletniego mogą pojawić się rozmaite problemy natury proceduralnej, dotyczące na przykład działu spadku, sprzedaży odziedziczonej nieruchomości lub rozporządzeniem pieniędzmi na rachunku bankowym. Związane jest to z faktem, że pomimo sprawowania przez rodziców faktycznego zarządu nad majątkiem dziecka, nie mogą oni reprezentować dziecka:

1. Przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską (rodzic nie może na przykład reprezentować dzieci przy rozporządzeniu udziałem spadkowym jednego ze nich na rzecz drugiego);

2. Przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem (rodzic nie może reprezentować dziecka, które przenosi na tego rodzica swój udział spadkowy); przepis ten nie ma zastosowania w przypadku bezpłatnego przysporzenia na rzecz dziecka (np. darowizny) lub gdy dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania (alimenty).

W postępowaniu spadkowym istnieją dwie możliwości. Pierwsza z nich to wniosek do sądu o dokonanie przez rodzica czynności przekraczających zwykły zarząd w imieniu dziecka – na przykład zgody na wypłatę należnych mu środków znajdujących się na rachunku bankowym zmarłego. Wniosek musi zawierać odpowiednie uzasadnienie. Sąd jednak może stwierdzić, że do dokonywania czynności w imieniu dziecka niezbędny będzie kurator. W takiej sytuacji należy zwrócić się do właściwego miejscowo sądu rodzinnego z wnioskiem o przyznanie małoletniemu kuratora w celu reprezentacji dziecka przy rozporządzeniu swoim majątkiem. Przyznając kuratora sąd będzie starał się przyznać osobę najbliższą, znającą stan sprawy. Kandydata możemy zawnioskować w piśmie, które jest wolne od opłat sądowych.

Dla przykładu w przypadku gdy dziecko odziedziczy pieniądze ulokowane na rachunku bankowym, ich wypłacenie (które jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd) może być niemożliwe do momentu okazania postanowienia sądu w przedmiocie pozwolenia na wypłacenie należnych małoletniemu środków. Do uzyskania takiego postanowienia niezbędna może być zgoda na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd, lub zgoda na dokonanie czynności przez ustanowionego kuratora.

Sprawa wydaje się dodatkowo komplikować, gdy małoletni dziedziczy nieruchomość. W takiej sytuacji często niezbędne okazuje się powołanie biegłego sądowego, który ustali wartość przedmiotowej nieruchomości. Niestety w praktyce prowadzi to to znacznego przedłużenia postępowania i uniemożliwia szybką sprzadaż takiej nieruchomości.