Baza wiedzy

Alimenty to nie jest taka prosta sprawa, ponieważ można je podzielić na kilka rodzajów ze względu na podmioty zobowiązane do ponoszenia tego rodzaju kosztów, a osoby otrzymujące alimenty. Niemniej jednak najbardziej znaną formą są alimenty na dziecko. Mając powyższe na uwadze wyróżniamy:

Alimenty między krewnymi:

• alimenty rodzica na rzecz dziecka np. w sytuacji rozwodu rodziców.

Orzeczenie powinno określać konkretną kwotę renty alimentacyjnej na każde dziecko należną od każdego z małżonków.

Jeżeli dziecko powierzono jednemu z nich, sąd zasądza określoną kwotę od drugiego małżonka, a tego pierwszego zobowiązuje do ponoszenia pozostałych kosztów.

Natomiast żaden z małżonków nie może zawierając stosowne porozumienie w kwestii rozwiązania małżeństwa, zrzec się alimentów od drugiego i zobowiązać go do ponoszenia całości kosztów utrzymania dziecka – zrzeczenie się prawa do alimentów niedopuszczalne!

 

Inne przykłady alimentacji między krewnymi to np.:

• alimenty dziecka na rzecz rodzica np. w sytuacji gdy rodzic nie jest w stanie się samodzielnie utrzymać – dziecko jest wówczas zobowiązanie do utrzymania nieporadnego życiowo rodzica,
• alimenty dziadka (babci) na rzecz wnuka (wnuczki) – sytuacja jak wyżej,
• alimenty wnuka (wnuczki) na rzecz dziadka (babci) – sytuacja jak wyżej,

Alimenty między rodzeństwem:

• alimenty brata na rzecz siostry,
• alimenty siostry na rzecz brata.

Przesłankami obowiązku alimentacyjnego rodzeństwa są niedostatek po stronie brata lub siostry oraz możliwości majątkowo – finansowe po stronie zobowiązanego.

Przyczyną niedostatku muszą być okoliczności niezależne od woli osoby ubiegającej się o alimenty. Osoba, która z własnej winy żyje w niedostatku, mimo iż ma możliwości zarobkowe nie otrzyma alimentów od rodzeństwa.

Rodzeństwo nie musi płacić alimentów, tylko dlatego, że brat lub siostra znajdują się w gorszej sytuacji życiowej, niż oni sami.

Po stronie uprawnionego do alimentów przesłanką powstania tego obowiązku jest stan niedostatku. Natomiast po stronie rodzeństwa zobowiązanego do płacenia alimentów przesłanką są możliwości zarobkowo – finansowe np. dochody uzyskiwane z wynagrodzenie z pracy zarobkowej, rentę, emeryturę oraz wszelkie inne dochody (np. z wynajmu mieszkania).

Sąd bierze się pod uwagę możliwości do osiągania dochodów, więc, gdy osoba zobowiązana posiada określone wykształcenie i uchyla się od podjęcia pracy, tylko aby nie płacić alimentów, nie może powoływać się z tego powodu na brak możliwości wykonywania obowiązku alimentacyjnego.

Alimenty między powinowatymi:

• alimenty ojczyma (macochy) na rzecz pasierba,
• alimenty pasierba na rzecz ojczyma (macochy).

Obowiązek alimentacyjny na rzecz pasierba powstaje, tylko wtedy gdy osoba uprawniona (pasierb) znajduje się w stanie niedostatku – definicja niedostatku została przytoczona w dalszej części wpisu. Natomiast zobowiązany lub zobowiązana, czyli w tym przypadku macocha lub ojczym, musi wypełnić przesłankę zdolności majątkowo – zarobkowej.

Nie bez znaczenia jest również przesłanka zgodności z zasadami współżycia społecznego, która w przypadku orzekania o zasadzeniu alimentów na rzecz pasierba jest brana przez sąd pod uwagę.

KRO wprowadza również regulację, która stanowi o tym, że obowiązek alimentacyjny względem pasierba istnieje pomimo śmierci rodzica dziecka, bowiem stosunek powinowactwa, od którego zależy obowiązek trwa nadal nawet, jeżeli małżeństwo ustanie. WAŻNE! Obowiązek ten istnieje także w razie rozwodu.

Przesłanką, która pojawia się w przypadku obowiązku alimentacyjnego względem pasierba jest zgodność z zasadami współżycia społecznego. Oznacza to, że nałożenie na macochę lub ojczym alimentów nie może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Na zasady współżycia społecznego w tej sytuacji przekładaj się m.in.:

• stale przybywanie poza domem pasierba,
• istnienie rodzica, zdolnego do spełnienia obowiązku alimentacyjnego,
• wiek zobowiązanego i uprawnionego,
• sytuacja majątkowa i zarobkowa,
• czas trwania związku małżeńskiego rodzica z ojczymem albo macochą,
• stosunek osobisty między uprawnionym a zobowiązanym.

Alimenty między przysposabiającym (adoptującym) a przysposobionym (adoptowanym):

• alimenty przysposabiającego (adoptującego) na rzecz przysposobionego (adoptowanego),
• alimenty przysposobionego (adoptowanego) na rzecz przysposabiającego (adoptującego),

Mając na uwadze różne rodzaje przysposobienia tak też prezentuje się kwestia alimentacji. Najłatwiej prezentuje się sprawa alimentów przy przysposobieniu pełnym, otóż adoptowane dziecko jest traktowane tak samo, jak dziecko biologiczne osób, które je adoptowały i na takich samych zasadach może żądać alimentów od rodziców adopcyjnych i od ich krewnych. Obowiązek alimentacyjny obejmuje również przysposobionego w stosunku do osób, które sprawowały nad nim piecze na mocy instytucji adopcyjnej.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku przysposobienia niepełnego. Tutaj powstaje stosunek tylko między przysposabiającym a przysposobionym. Co więcej, wszelkie prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych nie ustają, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. W niniejszej sytuacji można żądać alimentów również od biologicznych krewnych na mocy poniżej opisywanych zasad:

• w pierwszej kolejności alimenty na przysposobione dziecko powinni płacić rodzice adopcyjni z racji przysposobienia dziecka
• gdy uzyskanie od rodziców adopcyjnych alimentów nie jest możliwe lub jest utrudnione, powinni je płacić rodzice dziecka a w dalszej kolejności jego rodzeństwo;
• osoba, która została przysposobiona może mieć obowiązek alimentacyjny wobec swoich krewnych biologicznych i płacić na nich alimenty; ale obowiązek alimentacyjny względem rodziców, dziadków, pradziadków i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero, gdy nie ma innych zobowiązanych do alimentów osób.

Alimenty między małżonkami:

• alimenty męża na rzecz żony – w trakcie trwania małżeństwa,
• alimenty żony na rzecz męża – w trakcie trwania małżeństwa,

Alimenty na małżonka w trakcie trwania małżeństwa

Obje małżonków jest zobowiązanych do zaspokajania potrzeb rodziny (Art. 27 KRO)

Treść tego obowiązku jest podobna do obowiązku alimentacyjnego względem krewnych – zapewnienie warunków bytu tj. mieszkania, kosztów prowadzenia gospodarstwa domowego, zaspokajania potrzeb itp.

Art. 27 KRO jest także jedyną podstawą dla żądania od współmałżonka dostarczenia środków utrzymania nie tylko w ramach grupy rodzinnej ale i dla zaspokajania indywidualnych potrzeb drugiego małżonka – w tym zakresie obowiązek Art. 27 jest obowiązkiem alimentacyjnym.

Przesłankami takiego obowiązku są siły i możliwości zarobkowe i majątkowe małżonków a także potrzeby rodziny.

• alimenty męża na rzecz żony – po zakończeniu małżeństwa (rozwód, unieważnienie), albo po orzeczeniu separacji,
• alimenty żony na rzecz męża – po zakończeniu małżeństwa (rozwód, unieważnienie), albo po orzeczeniu separacji.

Alimenty na byłego małżonka

Jest to podobny stosunek do zwykłego obowiązku alimentacyjnego między krewnymi – tzn. powstaje w wyniku zaistnienia przesłanki niedostatku po stronie uprawnionego oraz przesłanki możliwości zarobkowo – majątkowych po stronie zobowiązanego małżonka. 

Alimenty na byłego małżonka – kto komu…

Taki model obowiązku istnieje między małżonkami w przypadku, gdy żaden z nich nie jest wyłącznie winny rozkładu pożycia – Art. 60 § 1 – na tej podstawie alimentów może żądać małżonek winny od drugiego również winnego oraz małżonek niewinny od również niewinnego.

Art. 60. § 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Natomiast szerszy obowiązek alimentacyjny  obciąża małżonka wyłącznie winnego względem małżonka niewinnego.

W tym przypadku nie jest konieczne popadnięcie małżonka niewinnego w niedostatek a wystarczy ustalenie, że rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (Art. 60 § 2).

Art. 60. § 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Niedostatek to stan, którym osoba nie jest w stanie sama się utrzymać. Nie ma możliwości własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb życiowych. Usprawiedliwione potrzeby to takie potrzeby, które pozwalają na godziwą egzystencję. Potrzeby każdego są inne. Zależą one od:

• wieku,
• stanu zdrowia,
• pozycji społecznej,
• dotychczasowej stopy życiowej.

Zasądzenie alimentów na byłego małżonka ma na celu dążenie do zbliżenia poziomu życia małżonków rozwiedzionych, ale nie do wyrównania ich stopy życiowej.

Alimenty na byłego małżonka – jak długo…

Art. 60 § 3. KRO

Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.

Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni. 

Alimenty w separacji, można?

W odniesieniu do obowiązków dostarczenia przez jednego z małżonków drugiemu środków utrzymania Art. 61^4 §4 KRO odsyła do przepisów regulujących ten obowiązek między małżonkami rozwiedzionymi. Co więcej w razie orzeczenia separacji w procesie, obowiązek alimentacyjny małżonka niewinnego lub współwinnego rozkładu pożycia jest powiązany z przesłanką niedostatku drugiego. Wówczas zastosowanie mają przepisy analogicznie jak w sytuacji między małżonkami rozwiedzionymi. Wiąże się to z łożeniem alimentów na małżonka, w stosunku do którego powstała zależność instytucji separacji, tylko wówczas kiedy ten pozostaje w niedostatku.

Natomiast obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego pojawia się nawet mimo braku niedostatku, jeżeli w skutek separacji istotnie pogorszyła się sytuacja materialna małżonka niewinnego.

Niniejsza regulacja nie odnosi się do małżonków, którzy zgodnie żądali zaniechania ustalenia winy (Art. 57 KRO) albo wnieśli zgodny wniosek o orzeczenie separacji – następują takie skutki jakby żaden z małżonków nie ponosił winy i w konsekwencji obowiązek alimentacyjny jest powiązany z przesłanką niedostatku. Oznacza to, że jeden małżonek będzie musiał płacić alimenty drugiemu tylko w momencie, jeżeli wystąpi po jego stronie niedostatek w skutek orzeczenia separacji.

Do małżonków pozostających w separacji nie ma zastosowania §3 Art. 60 tj. obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa – wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego w skutek zawarcia drugiego małżeństwa nie jest tutaj możliwe bo dotyczy jedynie rozwodu – pomimo orzeczenia separacji małżeństwo trwa nadal.

 

Autorem wpisu jest Monika Mielnik.