Baza wiedzy

Każdy pracownik, niezależnie od formy zatrudnienia, ma prawo do godnych warunków pracy oraz ochrony swoich interesów i życia prywatnego. Jednak co robić, gdy pracodawca lub współpracownicy łamią przepisy? Poznaj swoje prawa jako pracownika i dowiedz się, jak możesz je egzekwować.

Prawa pracownika – podstawy prawne

Zarówno pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, jak i zleceniobiorcom oraz osobom wykonującym obowiązki na podstawie umowy o dzieło lub umowy na zastępstwo przysługuje m.in. prawo do godnych warunków pracy oraz ochrony swoich interesów. Wiele osób spotyka się jednak z sytuacjami, w których ich prawa są naruszane przez otoczenie lub samego pracodawcę.

Kodeks pracy jest podstawowym aktem prawnym regulującym prawa pracowników zatrudnionych na umowę o pracę. Określa on m.in. zasady dotyczące czasu pracy, wypłacania wynagrodzenia i jego minimalnej wysokości, przyznawania urlopów oraz wypłacania ekwiwalentu za niewykorzystane dni wolne, ochrony przed dyskryminacją oraz rozwiązywania umów o pracę. Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub umowy o dzieło również mają swoje prawa, choć są one chronione w mniejszym zakresie. Kwestie związane z zatrudnieniem w takich formach przedstawione są w przepisach Kodeksu cywilnego. Co więcej, pracownicy objęci są ochroną przed dyskryminacją i mobbingiem, a naruszenie tych praw może skutkować odpowiedzialnością prawną pracodawcy.

Najważniejsze prawa pracowników to:

• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę,
• prawo do wypoczynku i korzystania z urlopu,
• prawo do ochrony prywatności,
• prawo do ochrony przed dyskryminacją ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne czy orientację seksualną,
• prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych.

Naruszenie praw pracownika – jak je rozpoznać?

Naruszenie praw pracownika może przybierać różne formy. Przykłady łamania praw zatrudnionych osób to m.in.:

• opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia lub brak wypłaty

Obowiązkiem pracodawcy jest wypłacenie pensji w wyznaczonym terminie. W przypadku opóźnień, niewypłacenia wynagrodzenia lub wypłaty zbyt niskiej pensji, pracownik może zgłosić taką sytuację do Państwowej Inspekcji Pracy i sądu pracy.

• nieprawidłowe rozliczenie nadgodzin

Pracownik wykonujący pracę w godzinach nadliczbowych ma prawo otrzymać dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu. Jeżeli pracodawca zmusza personel do pracy po godzinach pracy i nie wypłaca z tego tytułu pensji, może odpowiedzieć za to przed sądem.

• dyskryminacja i mobbing wśród pracowników

Dyskryminacja wybranych osób ze względu na płeć, wiek, pochodzenie czy przekonania jest niedopuszczalna. Mobbing, czyli nękanie psychiczne, również stanowi poważne naruszenie. Każdą taką sytuację należy zgłosić pracodawcy, a jeżeli ten nie podejmuje działań, by rozwiązać problem – warto skorzystać z pomocy adwokata, zgłosić sprawę do PIP i dochodzić odszkodowania na drodze sądowej.

• nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę bez uzasadnionej przyczyny. W przypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia, pracownik może odwołać się do sądu pracy i domagać się przywrócenia na wcześniej zajmowane stanowisko lub wypłaty odszkodowania za straty finansowe i moralne.

Łamanie praw pracownika może przybierać także inne formy, np.:

• nieudzielenie urlopu wypoczynkowego,
• zmuszanie do pracy ponad normy czasu pracy,
• molestowanie seksualne, psychiczne lub fizyczne.

Jeśli Twoje prawa i interesy zostały naruszone przez pracodawcę lub inne zatrudnione osoby, nie zwlekaj z podjęciem działania. Im szybciej zareagujesz, tym większe są szanse na skuteczną ochronę Twoich interesów oraz otrzymanie zadośćuczynienia ze strony winowajcy.

Co robić w przypadku naruszenia praw pracownika?

Warto gromadzić materiały dowodowe, które potwierdzą, że inne osoby dopuściły się nadużyć praw pracownika. Dowodem w sprawie może być np. korespondencja mailowa, nagrania przedstawiające przypadki mobbingu, SMS-y itp. Możesz skorzystać również z porad prawnych adwokata, który specjalizuje się w prawie pracy. Jeżeli sprawa trafi do sądu, prawnik będzie reprezentować Twoje prawa i interesy podczas całego postępowania.

Pracownik ma prawo zgłosić skargę do PIP, czyli Państwowej Inspekcji Pracy, która przeprowadzi kontrolę u pracodawcy. Osoba zatrudniona może złożyć pozew także do sądu pracy. Sąd rozpatrzy sprawę i zdecyduje o ewentualnym odszkodowaniu lub innym zadośćuczynieniu za poniesione straty i naruszenie praw pracowniczych.

Podsumowanie

Każdy pracownik ma prawo m.in. do ochrony swoich interesów, godnych warunków pracy oraz odpoczynku. Naruszenie praw pracownika, np. poprzez opóźnienia w wypłatach, zmuszanie do nadgodzinowej pracy bez zapłaty oraz przypadki nękania psychicznego lub molestowania należy zgłaszać do Inspekcji Pracy. Dobrym rozwiązaniem jest udanie się po pomoc do doświadczonego adwokata, który wskaże możliwe rozwiązania problemów. Łamanie praw pracowniczych należy zgłaszać również do sądu pracy, by zapobiegać dalszym nadużyciom ze strony pracodawcy i otrzymać sprawiedliwe zadośćuczynienie za poniesione krzywdy.