510 836 512
kancelaria@jhcadwokaci.pl
follow us
dodaj opinię

Baza wiedzy

Zapoznaj się z naszymi artykułami.
Może znajdziesz w nich rozwiązanie swojej sprawy.

, Dobry Adwokat Opole | Kancelaria Adwokacka w Opolu

  • 15

  • 11.2024

Stan wyższej konieczności – kiedy występuje i na czym polega?

Stan wyższej konieczności

Według art. 26 Kodeksu karnego, nie popełnia przestępstwa osoba, która działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeśli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro, które zostaje poświęcone, ma niższą wartość niż dobro, które jest ratowane. Nie popełnia przestępstwa również ten, kto ratując dobro chronione prawem, poświęca dobro, które nie ma wartości wyższej od dobra ratowanego (może mieć równą wartość).

Jest to instytucja podobna do obrony koniecznej, o której pisaliśmy w jednym z poprzednich wpisów, ale obie te instytucje mają bardzo dużo różnic, o których również postaramy się opowiedzieć.
Co do art. 26, warto też dodać, że przestępstwo wystąpi, jeśli sprawca poświęca dobro, które miał szczególny obowiązek chronić, nawet z narażeniem się na bezpieczeństwo osobiste – o tym wyjątku również napiszemy w dalszej części wpisu.

O co w tym tak właściwie chodzi?

Aby wytłumaczyć specyfikę stanu wyższej konieczności, warto sięgnąć do definicji obrony koniecznej i tego, “czym jest” ta prawie bliźniacza instytucja. W przypadku obrony koniecznej występował bezpośredni, bezprawny zamach na dobro chronione prawem. Tutaj, przy stanie wyższej konieczności, mamy do czynienia z bezpośrednim niebezpieczeństwem, grożącym dobru chronionemu prawem.

Co to oznacza w praktyce? W przypadku “zamachu”, chodzi o działanie człowieka, czyli dosłownie atak jednej osoby na drugą osobę, która w tej sytuacji musi podjąć jakieś kroki, żeby się obronić. W stanie wyższej konieczności, niebezpieczeństwo jest bardziej nieostrym pojęciem – może to być np. trzęsienie ziemi, pożar, atak terrorystyczny, atak agresywnego zwierzęcia (które będą wówczas “przyczyną”, a skutkiem będzie niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia, a więc dóbr chronionych prawem).

Ze stanem wyższej konieczności będziemy mieć więc do czynienia wówczas, gdy podejmiemy jakieś działanie, żeby np. uchronić swoje lub cudze życie przed jakimś niebezpieczeństwem (chociażby walącym się budynkiem) i w wyniku tego np. zniszczymy mienie innej osoby (żeby włamać się do jakiegoś samochodu i jak najszybciej uciec). Przykładem zdecydowanie bliższym, który niestety może zdarzyć się w porach letnich, jest sytuacja, gdy zobaczymy małe dziecko zamknięte w samochodzie w czasie, gdy na zewnątrz panuje upał. Jeśli w naszej ocenie dziecku zagraża niebezpieczeństwo, możemy w granicach stanu wyższej konieczności, rozbić szybę, aby uratować dziecko przed skutkami przebywania w dusznym, rozgrzanym samochodzie.

przesłanki

Aby móc zastosować instytucję stanu wyższej konieczności, muszą wystąpić przesłanki wskazane w art. 26 Kodeksu karnego, mianowicie osoba, która poświęciła dane dobro, musiała być świadoma tego, iż dobru, które ratuje grozi niebezpieczeństwo, że to niebezpieczeństwo jest bezpośrednie oraz że nie można było uniknąć go inaczej niż poświęcając któreś z dóbr. Osoba musi również działać z intencją ratowania dobra, które przedstawia wartość wyższą, kosztem dobra o niższej wartości. 

Orzecznictwo o stanie wyższej konieczności

W orzecznictwie przyjmuje się, że nie można usprawiedliwiać stanem wyższej konieczności: (1) kradzieży popełnionej przez osobę znajdującą się w nędzy (zob. wyrok SN z dnia 26 listopada 1935 roku, OSP 1935, poz. 339); (2) zaboru popełnionego w celu wspierania nieefektywnych podmiotów gospodarczych (zob. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 20 maja 1995 roku, II AKR 82/95, OSNPK 9/99 poz. 18; (3) prowadzenia pojazdu mechanicznego z naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu, aby szybciej dostarczyć towar i zapobiec stratom (zob. wyrok SN z dnia 15 stycznia 1958 roku, II KK 372/57, OSNPG 10/58 poz. 4); (4) strajku okupacyjnego, polegającego na nielegalnym zajmowaniu pomieszczeń oraz stosowaniu środków przymusu, jeżeli dopuszczającym się takich czynów nie zagrażało bezpośrednie niebezpieczeństwo, którego nie można było odwrócić inaczej (wyrok SN z dnia 21 czerwca 1938 roku, 3 K 2407/37, RPEiS 1938 nr 4).
Nie jest to oczywiście katalog zamknięty, a jedynie wybrane przykłady z orzecznictwa.

Podsumowanie

Stan wyższej konieczności to niezwykle przydatny kontratyp, występujący w prawie karnym i stanowi odpowiedź prawa na takie sytuacje, gdy człowiek w obliczu zagrożenia jest niemalże zmuszony do poświęcenia innego dobra (np. cudzego mienia), aby ratować dobro cenniejsze – ludzie zdrowie lub nawet życie. Wartość tej instytucji w polskim systemie prawnym jest więc nieoceniona.

Jeśli mają Państwa pytania co do innych kwestii związanych z prawem karnym, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią – z przyjemnością udzielimy kompleksowej odpowiedzi.
AUTOR: Kancelaria

KATEGORIE: adwokat opole, adwokat Strzelce Opolskie, Bez kategorii, Prawo karne, sprawa karna | TAGI: , , ,

Comments are closed.

Skip to content