02
2.2016
RODK niezgodne z Konstytucją. Od 2016 opiniodawcze zespoły sądowych specjalistów.
Dzisiejszy artykuł ma na celu omówienie istotnych zmian, jakie zostały wprowadzone od stycznia 2016 r. w postępowaniach rodzinnych i rozwodowych w zakresie dotyczącym powierzenia władzy rodzicielskiej, jej ograniczenia lub pozbawienia, jak również ustalenia sposobu kontaktu z małoletnim dzieckiem. Ściśle mówiąc, zmiany dotyczą podmiotów sporządzających opinie na okoliczność m.in. ustalania, który z rodziców posiada lepsze predyspozycje wychowawczo-opiekuńcze do wykonywania władzy rodzicielskiej na małoletnim dzieckiem, albo czy kontakty z rodzicem powinny zostać przez sąd ustalone i w jakim zakresie.
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia dnia 28 października 2015 r. uznał za niezgodny z konstytucją § 11 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 sierpnia 2001 r. w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych (Dz. U. Nr 97, poz. 1063) w zakresie, w jakim dotyczy wydawania przez rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne opinii w sprawach innych niż sprawy nieletnich.
Do końca 2015 r. opinie wydawane przez Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno-Konsultacyjne (RODK) były najczęściej stosowanym instrumentem opiniodawczym w postępowaniach rodzinnych, w tym w szczególności w sprawach rozwodowych i o powierzenie władzy rodzicielskiej. Opinie te wielokrotnie kwestionowane były jako nie posiadające jakiejkolwiek mocy dowodowej. Powodem przedmiotowego zarzutu był fakt, iż zgodnie ze stosowaną w sprawach rodzinnych procedurą cywilną dowodem w sprawie w tym zakresie może być opinia biegłego, instytutu naukowego, albo instytutu naukowo- badawczego. Psycholodzy oraz pedagodzy sporządzający przedmiotowe opinie określani byli na potrzeby postępowania właśnie mianem „biegłych”, pomimo braku ku temu podstaw prawnych. “Biegłym” bowiem może być w rozumieniu prawa proceduralnego jedynie osoba będąca specjalistą w danej dziedzinie i wpisana na listę biegłych sądowych prowadzoną przez sąd okręgowy właściwy miejscowo. Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno-Konsultacyjne, nie są także żądną z wymienionych powyżej instytucji, stąd ich rola w opiniowaniu istotnych dla rodziny spraw była przedmiotem żarliwej dyskusji.
Orzeczenie Trybunału w sposób jednoznaczny ukróciło dywagacje w przedmiocie podstawy prawnej do wydawania przez RODK opinii w postępowaniach rodzinnych.
Aktualnie tj. od początku roku 2016 r. nowelą kodeksu postępowania cywilnego przedmiotowa sprawa została finalnie uregulowana. Zmiana kodeksu przewiduje bowiem dodanym art. 2901 wprowadzenie zespołu sądowych specjalistów. Z nowelizacją tą systemowo związana jest ustawa o opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów, w myśl przepisów której tj. art. 25 – rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne (RODK) staną się opiniodawczymi zespołami sądowych specjalistów. Zgodnie z przytoczoną ustawą podstawowym zadaniem zespołów będzie sporządzanie, na zlecenie sądu lub prokuratora, opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach nieletnich, na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich. Nowe przepisy dają już ustawową podstawę do opiniowania zarówno w sprawach nieletnich, jak i rodzinnych. Zespoły będą także prowadziły na zlecenie Sądu mediacje, przeprowadzały wywiady środowiskowe w sprawach nieletnich oraz prowadziły poradnictwo specjalistyczne dla małoletnich, nieletnich i ich rodzin. W ich skład mają wchodzić specjaliści w zakresie psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych, psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży. Równocześnie będą zobowiązani wykonywać czynności z najwyższą starannością, bezstronnie i terminowo, dochowując tajemnicy i podnosząc kwalifikacje.
Szereg zmian ustawowych wprowadzonych w bieżącym roku ma w swym założeniu poprzez uproszczenie pewnych zapisów doprowadzić do usprawnienia postępowań rodzinnych, co powinno mieć bezpośredni wpływ na czas rozpoznawania prowadzonych spraw.
Należy jednak stwierdzić, że na gruncie nowelizacji wiele się nie zmieni, więc jeśli ktoś na to liczy może się zawieść. RODK już co prawda nie ma, ale są zespoły sądowych specjalistów, czyli to samo, pod inną nazwą i z podstawą prawną.
Więcej informacji uzyskają Państwo na stronie internetowej Gazety Prawnej. Zapraszamy do lektury.